اگه توی مسیر واردات کالا قدم گذاشتی یا حتی فقط یه بار تجربه‌شو داشتی، حتماً اسم «استاندارد اجباری» به گوشت خورده. همون چیزی که خیلی وقتا باعث میشه بارمون تو گمرک گیر کنه یا کلی هزینه و دنگ‌وفنگ برامون درست بشه. اما سوال اصلی اینه: آیا همه‌ی کالاها مشمول این استاندارد هستن؟ یا فقط بعضی‌هاشون؟
واقعیت اینه که استاندارد اجباری یه‌سری قوانین و الزاماته که سازمان ملی استاندارد ایران تعیین می‌کنه و همه‌ی واردکننده‌ها باید بدونن چی به چیه. مثلاً بعضی کالاها کلاً از این قانون معافن و لازم نیست دنبالش برن، اما بعضیاشون بدون این گواهی حتی یه قدم هم تو گمرک جلو نمیرن.
توی این مقاله قراره همه‌چی رو برات روشن کنیم؛ از اینکه کِی باید استاندارد بگیری، چطوری باید بگیری، چه شرکت‌هایی این گواهی رو صادر می‌کنن، تا حتی اینکه تو چه شرایطی می‌تونی کلاً بی‌خیال این ماجرا بشی و معافیت بگیری. پس با ما همراه باش.
استاندارد اجباری چیست و چه اهمیتی دارد؟
وقتی حرف از واردات کالا به میون میاد، خیلی از آدم‌ها اولین چیزی که یادشون میاد گمرک و مجوزهاست. ولی یکی از مهم‌ترین چیزهایی که گاهی ازش غافل می‌شن، همین استاندارد اجباری هست. این استانداردها در واقع مجموعه‌ای از قوانین و الزامات هستن که توسط سازمان ملی استاندارد ایران تعریف شدن تا مطمئن بشن کالایی که وارد کشور میشه، هم از نظر کیفیت و هم از نظر ایمنی، مشکلی نداشته باشه.
حالا چرا این موضوع انقدر مهمه؟ چون خیلی از کالاها مستقیماً روی سلامت مردم یا امنیت کشور تأثیر دارن؛ مثلاً لوازم برقی، قطعات خودرو، یا حتی مواد غذایی خاص. بنابراین دولت می‌گه: “اگه می‌خوای این اجناس رو وارد کنی، اول ثابت کن که استانداردش رو داره!”
نکته‌ای که خیلیا نمی‌دونن اینه که همه‌ی کالاها مشمول استاندارد اجباری نیستن. یعنی نیازی نیست برای هر چیزی که وارد می‌کنی، بری دنبال گواهی و تأییدیه. یه لیست رسمی وجود داره که مشخص می‌کنه چه کالاهایی باید این فرآیند رو طی کنن. پس اولین قدم قبل از هر کاری اینه که اون لیست رو چک کنی که سرت بی‌دلیل درد نگیره!
کدام کالاها مشمول استاندارد اجباری هستند؟ (با لینک به لیست رسمی)
همون‌طور که گفتیم، همه‌ی کالاهای وارداتی نیاز به استاندارد اجباری ندارن. پس قبل از اینکه بری سراغ گرفتن مجوز و گواهی و …، لازمه بدونی اصلاً کالای تو توی اون لیست هست یا نه. این لیست رسمی رو سازمان ملی استاندارد ایران منتشر می‌کنه و به‌روزرسانی می‌کنه، و مرجع اصلی تصمیم‌گیریه برای اینکه بفهمی کارت به استاندارد گره خورده یا نه.
این لیست شامل انواع کالاهای مختلفه؛ از لوازم خانگی گرفته تا قطعات صنعتی و تجهیزات پزشکی. مثلاً واردکننده‌ای که می‌خواد دستگاه‌های برقی بیاره، احتمال خیلی زیاد باید بره دنبال استاندارد اجباری. ولی یکی که داره قطعات یدکی خاص برای ماشین‌آلات کارخانه خودش میاره، ممکنه اصلاً نیازی بهش نداشته باشه (مخصوصاً اگه برای مصرف خودشه).
برای راحتی شما، لینک رسمی این لیست رو اینجا قرار می‌دیم تا خیلی سریع بتونی چک کنی:
یه نکته مهم هم اینه که ممکنه کالاهایی که تو سال‌های گذشته نیاز به استاندارد نداشتن، امسال اضافه شده باشن به لیست یا بالعکس. پس همیشه لیست به‌روز رو نگاه کن، نه چیزی که پارسال یا از یه دوست شنیدی!
مراحل دریافت گواهی بازرسی استاندارد (COI) چگونه است؟
خب، حالا فرض کنیم کالای تو توی لیست کالاهای مشمول استاندارد اجباری قرار گرفته. قدم بعدی چیه؟ باید بری سراغ گرفتن یه مدرک مهم به اسم گواهی بازرسی استاندارد یا همون COI (Certificate of Inspection). این گواهی به نوعی می‌گه که کالای تو از نظر کیفیتی و استانداردهای تعریف‌شده اوکیه و اجازه‌ی ورود داره.
مراحل دریافت این گواهی یه کم زمان‌بره و باید با دقت انجام بشه:
انتخاب شرکت بازرسی: باید یکی از شرکت‌های مورد تأیید سازمان ملی استاندارد رو انتخاب کنی. این شرکت‌ها حدود ۴۰ تا هستن که هم ایرانی دارن، هم بین‌المللی. اسامی این شرکت‌ها توی سایت رسمی سازمان استاندارد هست که لینکشم پایین همین مقاله می‌ذاریم.
هماهنگی با شرکت بازرسی: وقتی شرکت بازرسی رو انتخاب کردی، باید باهاشون هماهنگ کنی تا در زمان بارگیری در مبدا (کشوری که کالا ازش میاد) حضور داشته باشن. اونا میان نمونه‌برداری می‌کنن، کیفیت کالا رو بررسی می‌کنن و در صورتی که همه چیز درست باشه، گواهی COI صادر می‌کنن.
ارائه گواهی به گمرک ایران: بعد از گرفتن گواهی، باید اون رو موقع ترخیص کالا تحویل بدی به گمرک. اگه گواهی رو نداشته باشی، احتمال خیلی زیاد بار متوقف میشه و حتی ممکنه برای بررسی و آزمایش به آزمایشگاه هم منتقل بشه.
یه نکته مهم اینکه گرچه امکان گرفتن گواهی COI در مقصد (ایران) هم وجود داره، ولی کلی ریسک و دردسر داره. هم از نظر زمانی طول می‌کشه، هم ممکنه هزینه‌هات چند برابر بشه. حتی گاهی بعضی کالاها مثل ماشین‌آلات کشاورزی اصلاً در اون زمان امکان تست ندارن، چون باید در فصل خاصی مورد استفاده قرار بگیرن.
پس خلاصه اینکه، اگه کالای تو مشمول استاندارد اجباریه، حتماً از همون مبدا اقدام کن برای گرفتن گواهی COI تا به مشکل نخوری.
شرکت‌های بازرسی معتبر در ایران و خارج از کشور
حالا که فهمیدیم گرفتن گواهی COI لازمه، سؤال بعدی اینه که از کجا باید بگیریمش؟ یعنی چه شرکت‌هایی مجاز به صدور این گواهی هستن؟ طبق اطلاعات رسمی، سازمان استاندارد ایران یه لیست از شرکت‌های بازرسی منتشر کرده که فقط همین شرکت‌ها می‌تونن گواهی مورد نیاز رو صادر کنن.
این شرکت‌ها به دو دسته تقسیم می‌شن:
شرکت‌های ایرانی
بیشتر شرکت‌های بازرسی که مورد تأیید سازمان ملی استاندارد هستن، ایرانی‌ان. اما خیلی از این شرکت‌ها توی کشورهای دیگه هم نمایندگی فعال دارن. این یعنی اگه بار از چین یا امارات یا ترکیه میاد، باز هم می‌تونی با همین شرکت‌ها هماهنگ کنی و ازشون بخوای بازرسی انجام بدن.
شرکت‌های بین‌المللی
تعداد محدودی شرکت خارجی هم توی این لیست هستن که اغلب تجربه و سابقه‌ی طولانی‌تری دارن. ممکنه هزینه‌هاشون بیشتر باشه، اما برای کالاهای خاص یا کشورهای خاص، انتخاب این شرکت‌ها منطقی‌تر باشه.
نکته مهم اینه که فقط شرکت‌هایی که توی لیست رسمی هستن، مورد قبول گمرک ایران هستن. پس حواست باشه که سراغ شرکت‌هایی نری که اسمشون توی این لیست نیست، چون گمرک گواهی‌شون رو قبول نمی‌کنه و مجبوری دوباره از اول کار رو انجام بدی.
برای راحتی کار، لینک لیست شرکت‌های تأییدشده رو اینجا می‌ذاریم:
آیا می‌توان از استاندارد اجباری معاف شد؟ (شرایط و راهکارها)
جواب کوتاه و واضح اینه: بله، در بعضی شرایط می‌تونی از گرفتن استاندارد اجباری معاف بشی.
ولی خب طبیعتاً این کار به همین راحتی‌ها هم نیست و یه‌سری قانون و تعهد خاص داره که باید رعایت کنی. خیلی از واردکننده‌ها نمی‌دونن که حتی برای کالاهایی که توی لیست استاندارد اجباری هستن هم می‌تونن درخواست معافیت بدن، فقط باید بدونن چطوری.
یکی از روش‌های اصلی معاف شدن اینه که ثابت کنی این کالا قراره برای مصرف شخصی یا داخلی باشه، نه برای فروش تو بازار. مثلاً فرض کن یه شرکت تولیدی هستی که یه دستگاه خاص رو برای استفاده توی خط تولیدت وارد کردی. در این حالت، می‌تونی به گمرک و سازمان استاندارد اعلام کنی که این کالا مصرف داخلی داره و مسئولیت استاندارد نبودنش هم با خودته.
برای این کار باید چند تا مرحله طی بشه:
دادن تعهد کتبی به گمرک: تعهد می‌دی که این کالا برای مصرف در کارخونته و هیچ‌جوره وارد بازار مصرف نمی‌شه.
تأییدیه از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان: این سازمان باید تأیید کنه که اون کالا واقعاً برای تولید خودته و نه برای فروش.
پذیرش مسئولیت: شما باید رسماً اعلام کنی که تمام مسئولیت استاندارد نبودن این کالا با خودته.
اگه این مراحل رو درست بری جلو، خیلی وقت‌ها می‌تونی از گرفتن گواهی COI معاف بشی. این یعنی صرفه‌جویی توی وقت، هزینه و دنگ‌وفنگ اداری. البته همیشه نمی‌صرفه که از این راه بری، چون بعضی کالاها واقعاً حساسن و گمرک روی اون‌ها سخت‌گیری بیشتری می‌کنه.
معافیت برای کالاهای مصرفی کارخانه‌ها چگونه است؟
اینجا دیگه قضیه جدی‌تر و شفاف‌تره، چون دولت و گمرک دقیقاً برای این موضوع یه سازوکار مشخص گذاشته. خیلی از کارخانه‌ها و شرکت‌های تولیدی نیاز دارن دستگاه، قطعه یا موادی وارد کنن که فقط خودشون استفاده می‌کنن. برای این نوع کالاها، قانون اجازه داده که بشه از استاندارد اجباری معاف شد، ولی به شرط رعایت یه‌سری ضوابط مهم.
قدم اول: ارائه تعهد کتبی
واردکننده (یعنی همون شرکت یا کارخانه) باید یه نامه تعهدی به گمرک ارائه بده که این کالا فقط و فقط قراره داخل کارخانه خودش استفاده بشه و وارد بازار فروش نمی‌شه. این تعهد باید کاملاً رسمی و دقیق نوشته شده باشه.
قدم دوم: گرفتن تأییدیه از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان
این سازمان باید بررسی کنه که آیا واقعاً این کالا متناسب با خط تولید اون شرکت هست یا نه. اگه تأیید کنه، گمرک هم معمولا قبول می‌کنه که گواهی استاندارد نخوای.
نکته مهم: مسئولیت کامل با واردکننده
توی این مدل معافیت، هر اتفاقی که بعدها بیفته (مثلاً کالای وارداتی خراب بشه یا مشکلی ایجاد کنه) دیگه پای خود واردکننده‌ست. چون خودش گفته که کالا برای مصرف خودشه و مسئولیتش با خودشه.
این روش مخصوصاً برای شرکت‌هایی خوبه که کالاهای خاص وارد می‌کنن و گرفتن گواهی براشون یا ممکن نیست، یا خیلی هزینه‌بره. ولی یادت باشه که همه کالاها رو نمی‌شه اینطوری وارد کرد، چون بعضیاشون طبق قانون حتماً باید بررسی بشن.
تفاوت بین گواهی COI و IC چیست؟ (آیا هر دو الزامی هستند؟)
یه اشتباهی که خیلی از واردکننده‌ها یا حتی ترخیص‌کارها مرتکب می‌شن اینه که گواهی COI و IC رو یکی می‌دونن، در حالی که این دو تا کاملاً با هم فرق دارن، هم از نظر ماهیت، هم از نظر هدف، و هم از نظر الزام قانونی.
گواهی COI (Certificate of Inspection)
این گواهی، همون‌طور که قبلاً گفتیم، مخصوص کالاهایی هست که مشمول استاندارد اجباری هستن. یعنی توی اون لیست معروف قرار دارن. شرکت بازرسی میاد توی مبدأ (یا نهایتاً مقصد)، کیفیت و ایمنی کالا رو چک می‌کنه، نمونه‌برداری می‌کنه و اگر اوکی بود، گواهی COI صادر می‌کنه.
📌 این گواهی بیشتر روی کیفیت و استاندارد فنی تمرکز داره.
گواهی IC (Inspection Certificate)
گواهی IC یه چیز دیگه‌ست! این گواهی صرفاً برای تأیید وجود فیزیکی و صحت ظاهری کالا صادر میشه. یعنی شرکت بازرسی چک می‌کنه که بله، کالا واقعاً وجود داره، تعدادش درسته، بسته‌بندی اوکیه، ولی کاری به کیفیتش نداره.
آیا هر دو الزامی هستن؟
-
اگه کالا مشمول استاندارد اجباری باشه: فقط باید COI بگیری و دیگه نیازی به IC نداری.
-
اگه کالا مشمول استاندارد نباشه: ولی گمرک یا بانک درخواست گواهی بازرسی کرده باشه، اون‌وقت فقط IC کافیه.
پس حواست باشه کدوم یکی لازمه و بی‌خودی هزینه‌ی اضافه ندی. چون گرفتن هر گواهی هزینه و صرف زمان خودش رو داره.
جمع‌بندی نهایی(نکات مهم برای واردکنندگان کالا)
واردات کالا تو ایران پر از ریزه‌کاری و مقرراتیه که اگه درست رعایت نشه، ممکنه به ضرر مالی و زمانی بزرگی ختم بشه. یکی از اصلی‌ترین این موارد، استاندارد اجباریه که گاهی واردکننده‌ها دست کمش می‌گیرن یا دیر بهش فکر می‌کنن.
توی این مقاله یاد گرفتیم که:
-
اول از همه باید بدونی که آیا کالای تو توی لیست استانداردهای اجباری هست یا نه. این کار رو با یه چک ساده تو سایت سازمان ملی استاندارد می‌تونی انجام بدی.
-
اگه کالای تو مشمول بود، باید بری سراغ شرکت‌های بازرسی مورد تأیید و گواهی COI بگیری. حواست باشه که بهتره این کار رو در مبدأ انجام بدی، چون در مقصد هم گرون‌تره و هم دردسر داره.
-
در موارد خاص، مثل واردات برای مصرف کارخانه‌ای، می‌تونی درخواست معافیت از استاندارد بدی. البته باید تعهد بدی و تأییدیه بگیری.
-
فرق بین گواهی COI و IC رو هم باید بدونی تا اشتباه نری سراغ یکی به جای اون یکی.
در نهایت، واردات موفق یعنی بدونی دقیقاً باید چه مدارکی برای چه نوع کالایی تهیه کنی. اینطوری نه تنها کارت سریع‌تر پیش می‌ره، بلکه احتمال ضرر و جریمه و تأخیر هم به حداقل می‌رسه. امیدوارم این مقاله بتونه به عنوان یه راهنمای کاربردی، همیشه کنار دستت باشه.
