اصطلاحات گمرکی و بازرگانی | آپدیت تابستان ۱۴۰۴

اصطلاحات رایج تجارت بین الملل

چرا باید این یادداشت را بخوانید؟

تا با آگاهی کامل از اصطلاحات تجاری، یک تجارت کم ریسک تر را تجربه کنید.

و با آگاهی از روند تشریفات گمرکی از ضرر و زیان های احتمالی خودداری کنید.

بازرگانی داهی تجارت، نزدیک به بیست سال تجربه ترخیص کالا و ثبت سفارش از گمرکات مهم ایران را دارد. ترخیص کالا از فرودگاه امام، گمرک شهریار، بندرعباس، بازرگان و امیرآباد از جمله مهم ترین گمرکاتی هستند که داهی تجارت سالها تجربه بازرگانی در آنها درد. به تجربه ما اعتماد کنید. 

حقوق گمرکی (Customs Duty)

حقوق گمرکی یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم است که دولت‌ها بر کالاهای وارداتی (و گاهی صادراتی، هرچند در ایران بیشتر تمرکز بر واردات است) وضع می‌کنند. این مبلغ معمولاً به صورت درصدی از ارزش گمرکی کالا (که خودش یک اصطلاح مهم دیگر است) محاسبه و دریافت می‌شود.

نکته بسیار مهم: در ادبیات گمرکی ایران، باید بین “حقوق گمرکی” و “حقوق ورودی” تمایز قائل شد.

حقوق گمرکی: معمولاً به آن بخش از وجوه دریافتی گفته می‌شود که میزان آن در قانون امور گمرکی یا کتاب مقررات صادرات و واردات (جدول تعرفه) مشخص شده و برای اکثر کالاها (به جز موارد خاص) ۴ درصد ارزش گمرکی است.

سود بازرگانی: مبلغی است که توسط هیئت وزیران تعیین می‌شود و می‌تواند متغیر باشد.

حقوق ورودی: مجموع “حقوق گمرکی” + “سود بازرگانی” + سایر عوارض قانونی (مثل عوارض هلال احمر و…) است که واردکننده هنگام ترخیص کالا باید بپردازد.

بنابراین، حقوق گمرکی جزو ثابتی از حقوق ورودی است. وقتی عموم مردم یا تجار از “هزینه گمرک” صحبت می‌کنند، معمولاً منظورشان کل “حقوق ورودی” است.

ارزش گمرکی (Customs Value)

“ارزش گمرکی” یکی از بنیادی‌ترین و مهم‌ترین اصطلاحات در گمرک است.

ارزش گمرکی، قیمتی است که توسط گمرک به عنوان مبنای محاسبه حقوق ورودی (شامل حقوق گمرکی، سود بازرگانی و سایر عوارض) برای کالاهای وارداتی تعیین می‌شود. این ارزش لزوماً همان قیمتی نیست که شما برای خرید کالا پرداخت کرده‌اید (قیمت فاکتور)، بلکه طبق قوانین و مقررات گمرکی محاسبه می‌شود.

در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر که از قواعد سازمان تجارت جهانی (WTO) پیروی می‌کنند، مبنای اصلی تعیین ارزش گمرکی برای کالاهای وارداتی، ارزش CIF است:

 Cost قیمت کالا: ارزش واقعی کالا در مبدأ خرید (معمولاً همان قیمت فاکتور خرید).

 Insurance بیمه: هزینه بیمه کالا از مبدأ تا اولین بندر یا گمرک ورودی در کشور مقصد.

  Freight کرایه حمل: هزینه حمل کالا از مبدأ تا اولین بندر یا گمرک ورودی در کشور مقصد.

بنابراین، ارزش گمرکی = قیمت خرید کالا + هزینه بیمه + هزینه کرایه حمل تا مقصد (CIF).

هزینه‌های گمرکی

هزینه‌های گمرکی به مجموع تمام وجوه و مخارجی گفته می‌شود که یک واردکننده (یا صادرکننده، هرچند برای صادرات معمولاً هزینه‌ها بسیار کمتر است) باید برای ترخیص کالای خود از گمرک متحمل شود. این هزینه‌ها صرفاً محدود به “حقوق ورودی” نیستند، بلکه موارد دیگری را نیز شامل می‌شوند.

اجزای اصلی هزینه‌های گمرکی عبارتند از:

الف) حقوق ورودی

ب) هزینه‌های عملیاتی و خدماتی

ج) حق‌العمل کارگزار گمرک

د) هزینه‌های متفرقه و پیش‌بینی نشده

پروانه صادراتی

پروانه صادراتی” یکی دیگر از اسناد مهم در فرآیندهای گمرکی است، اما این بار مربوط به خروج کالا از کشور.

پروانه صادراتی یک سند رسمی گمرکی است که پس از انجام تشریفات گمرکی مربوط به صادرات قطعی کالا و احراز صحت اظهارات صادرکننده، توسط گمرک صادر می‌شود. این سند به منزله مجوز قانونی خروج کالا از مرزهای کشور است.

سود بازرگانی

“سود بازرگانی” یکی از اجزای بسیار مهم “حقوق ورودی” است و درک آن برای محاسبه هزینه‌های واردات حیاتی است.

سود بازرگانی نوعی مالیات غیرمستقیم بر واردات است که علاوه بر “حقوق گمرکی” (که معمولاً ثابت و ۴٪ است)، از کالاهای وارداتی اخذ می‌شود. برخلاف حقوق گمرکی که نرخ آن در قانون امور گمرکی نسبتاً ثابت است، میزان سود بازرگانی توسط هیئت وزیران تعیین و ابلاغ می‌شود و می‌تواند برای کالاهای مختلف (بر اساس کد تعرفه HS Code آن‌ها) متفاوت باشد و همچنین در طول زمان تغییر کند.

قانون امور گمرکی

قانون امور گمرکی، مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع قانونی است که چارچوب کلی، اصول، مقررات، حقوق، تکالیف، و فرآیندهای مربوط به امور گمرکی یک کشور را تعیین می‌کند. این قانون توسط نهاد قانون‌گذار کشور (در ایران، مجلس شورای اسلامی) تصویب می‌شود و برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به نحوی با واردات، صادرات، ترانزیت کالا و سایر رویه‌های گمرکی سروکار دارند، لازم‌الاجرا است.

تشریفات گمرکی

“تشریفات گمرکی” یک مفهوم کلیدی و فرآیندی است که در مرکز تمام فعالیت‌های گمرکی قرار دارد.

تشریفات گمرکی به مجموعه اقدامات، عملیات، و مراحلی گفته می‌شود که طبق قانون امور گمرکی و سایر مقررات مرتبط (مانند آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، کتاب مقررات صادرات و واردات، و بخشنامه‌های گمرکی)، باید برای ورود قانونی کالا به قلمرو گمرکی کشور (واردات)، خروج قانونی کالا از قلمرو گمرکی کشور (صادرات)، یا عبور کالا از قلمرو گمرکی یک کشور به مقصد کشور دیگر (ترانزیت) انجام شود.

این فرآیند اساساً با اظهار کالا به گمرک آغاز شده و با اخذ مجوز ترخیص (یا خروج) کالا از گمرک پایان می‌یابد.

گواهی مبدأ

گواهی مبدأ یک سند مهم تجاری و گمرکی بین‌المللی است که تأیید می‌کند کالاهای مشخص شده در آن، در یک کشور خاص تولید، ساخته یا فرآوری شده‌اند. این سند توسط یک نهاد معتبر و مجاز در کشور صادرکننده (معمولاً اتاق بازرگانی، یا گاهی اوقات سازمان‌های دولتی دیگر) صادر و تأیید می‌شود. گواهی مبدأ به خریدار (واردکننده) و مقامات گمرکی کشور مقصد اطمینان می‌دهد که مبدأ کالا همان چیزی است که ادعا شده.

گواهی بازرسی

گواهی بازرسی سندی است که توسط یک شرکت بازرسی مستقل و بی‌طرف (Third-Party Inspection Company)، پس از انجام بازرسی فیزیکی و کیفی کالا، صادر می‌شود. این بازرسی معمولاً به درخواست خریدار (واردکننده) و گاهی به الزام مقامات کشور واردکننده یا شرایط اعتبار اسنادی (L/C) انجام می‌شود.

هدف اصلی از این بازرسی و صدور گواهی مربوطه، اطمینان از انطباق کالای ارسال شده با مشخصات، کیفیت، کمیت، و شرایط بسته‌بندی توافق شده در قرارداد فروش یا مندرج در پیش فاکتور و سایر اسناد است.

ترانشیپ / ترانشیپمنت

“ترانشیپ” یا “ترانشیپمنت” یک اصطلاح بسیار مهم در حوزه حمل و نقل بین‌المللی و گمرک است.

ترانشیپ به عملیاتی گفته می‌شود که در آن، کالا در طول مسیر حمل از مبدأ به مقصد نهایی، از یک وسیله حمل (مثلاً یک کشتی) به وسیله حمل دیگری (مثلاً کشتی دیگر، یا گاهی کامیون یا قطار برای ادامه مسیر) در یک بندر یا پایانه واسط (بندر ترانشیپی) منتقل (تخلیه و بارگیری مجدد) می‌شود.

در واقع، کالا به مقصد اصلی خود در کشور ترانشیپ وارد نمی‌شود و تشریفات واردات قطعی برای آن انجام نمی‌گردد، بلکه صرفاً برای ادامه مسیر به مقصد نهایی، تغییر وسیله حمل می‌دهد و تحت نظارت گمرک آن بندر واسط باقی می‌ماند.

نکته مهم: در عملیات ترانشیپ، کالا وارد قلمرو گمرکی کشور واسط نمی‌شود (یعنی واردات قطعی صورت نمی‌گیرد) و معمولاً در بارنامه (Bill of Lading) اولیه، بندر ترانشیپ و مقصد نهایی ذکر می‌شود.

تفاوت با ترانزیت:

ترانزیت (Transit): کالا از قلمرو گمرکی یک کشور عبور می‌کند تا به کشور مقصد دیگری برسد، اما معمولاً وسیله حمل تغییر نمی‌کند یا اگر هم تغییر کند، عملیات تخلیه و بارگیری مجدد پیچیده‌ای مانند ترانشیپ ندارد. در ترانزیت، کالا در همان وسیله حمل اولیه باقی می‌ماند و صرفاً از یک مرز وارد و از مرز دیگر خارج می‌شود.

ترانشیپ: حتماً شامل تخلیه از یک وسیله حمل و بارگیری به وسیله حمل دیگر در یک نقطه واسط (بندر/پایانه) است.

عملیات ترانشیپ نیازمند هماهنگی دقیق بین خطوط کشتیرانی، اپراتورهای بندر، و مقامات گمرکی است.

پکینگ لیست / فهرست عدل‌بندی

پکینگ لیست (که به آن فهرست عدل‌بندی یا صورت‌جلسه بسته‌بندی نیز گفته می‌شود) یک سند تفصیلی است که توسط فروشنده (صادرکننده) تهیه می‌شود و محتویات دقیق هر بسته یا واحد بارگیری (مانند کارتن، پالت، صندوق) را در یک محموله مشخص می‌کند.

این سند به نوعی مکمل سیاهه تجاری (Commercial Invoice) است. در حالی که سیاهه تجاری بر جنبه‌های مالی و ارزش کالا تمرکز دارد، پکینگ لیست بر جنبه‌های فیزیکی، نحوه بسته‌بندی، و محتویات هر بسته جداگانه تأکید می‌کند.

بیمه نامه

“بیمه نامه” یکی از اسناد بسیار مهم و حیاتی در تجارت بین‌الملل و فرآیندهای گمرکی است

بیمه نامه یک قرارداد رسمی و قانونی است که بین بیمه‌گر (Insurance Company/Insurer) و بیمه‌گذار (Insured/Policyholder) منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد، بیمه‌گر متعهد می‌شود در ازای دریافت حق بیمه (Premium) از بیمه‌گذار، خسارات وارده به کالای مورد بیمه (محموله) را که در طول مسیر حمل و نقل و تحت شرایط مشخص شده در بیمه نامه رخ می‌دهد، جبران نماید.

در تجارت بین‌الملل، معمولاً منظور از بیمه نامه، بیمه باربری (Cargo Insurance یا Marine Insurance) است که خطرات مرتبط با حمل کالا از مبدأ تا مقصد (شامل حوادث دریایی، هوایی، زمینی، سرقت، آسیب‌دیدگی و…) را پوشش می‌دهد.

پروانه سبز گمرکی / سند ترخیص

این رایج‌ترین سندی است که می‌توان آن را نوعی “پروانه تردد” برای کالا دانست. پس از انجام کامل تشریفات گمرکی (اعم از واردات، صادرات، یا حتی ترانزیت در پایان مسیر) و پرداخت کلیه وجوه متعلقه، گمرک سندی صادر می‌کند که به آن “پروانه گمرکی” یا “سند ترخیص” (که به رنگ سبز چاپ می‌شد و به “پروانه سبز” معروف است) گفته می‌شود. این سند به صاحب کالا اجازه می‌دهد کالای خود را به طور قانونی از اماکن گمرکی خارج کرده و وارد بازار داخلی کند (در مورد واردات) یا از مرز خارج نماید (در مورد صادرات).

اینکوترمز

اینکوترمز مجموعه‌ای از قواعد استاندارد بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC – International Chamber of Commerce) تدوین و منتشر می‌شود. این قواعد به منظور تفسیر و تعریف مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های مربوط به تحویل کالا از فروشنده (صادرکننده) به خریدار (واردکننده) در معاملات تجاری بین‌المللی به کار می‌روند.

اینکوترمز به خودی خود قانون نیستند، بلکه مجموعه‌ای از اصطلاحات تجاری استاندارد هستند که طرفین یک قرارداد فروش بین‌المللی می‌توانند با انتخاب یکی از آنها و ذکر آن در قرارداد، به طور واضح مشخص کنند که هر یک از طرفین در قبال چه بخش‌هایی از فرآیند حمل و تحویل کالا مسئولیت دارند.

پته گمرکی

“پته گمرکی” (یا به زبان ساده‌تر “پته”) یک اصطلاح بسیار رایج و کاربردی در گمرک، به خصوص برای عموم مردم و مسافران است.

پته گمرکی یک نوع سند یا فرم ساده شده ترخیص کالا از گمرک است که برای مواردی که نیاز به تشریفات کامل گمرکی و تنظیم اظهارنامه رسمی (با تمام جزئیات و پیچیدگی‌هایش) نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، “پته” یک روش سریع‌تر و ساده‌تر برای انجام امور گمرکی در شرایط خاص است.

به جای تنظیم یک اظهارنامه مفصل، گمرک برای کالاهای خاصی (که معمولاً ارزش کمتری دارند، جنبه تجاری ندارند، یا تحت شرایط ویژه‌ای وارد/خارج می‌شوند) با صدور یک “پته”، اجازه ترخیص یا خروج کالا را می‌دهد. در این سند، اطلاعات به صورت خلاصه‌تر و روی فرم‌های ساده‌تری درج می‌شود.

بیجک

“بیجک” یک اصطلاح بسیار قدیمی و همچنان رایج در بازارهای سنتی و برخی فرآیندهای لجستیکی و انبارداری در ایران است.

بیجک یک سند یا رسید غیررسمی (و گاهی رسمی ساده شده) است که معمولاً توسط فروشنده، انباردار، یا تحویل‌دهنده کالا هنگام تحویل کالا به خریدار یا حمل‌کننده صادر می‌شود. این سند به عنوان گواهی تحویل کالا و فهرستی از اقلام تحویل داده شده عمل می‌کند.

در واقع، بیجک سندی است که نشان می‌دهد چه کالاهایی، با چه مقداری، و گاهی با چه مشخصات اولیه‌ای از یک نقطه (مثلاً انبار فروشنده) به نقطه دیگر (مثلاً به دست خریدار یا بارگیری روی وسیله حمل) منتقل شده است.

مانیفست:

“مانیفست” یک سند کلیدی دیگر در زنجیره حمل و نقل بین‌المللی و امور گمرکی است.

مانیفست یک سند رسمی و فهرست جامعی از کل بار (محموله) است که توسط یک وسیله نقلیه خاص (مانند کشتی، هواپیما، قطار یا کامیون) در یک سفر معین حمل می‌شود. این سند توسط شرکت حمل‌کننده (Carrier) یا نماینده آن تهیه و تنظیم می‌شود و قبل از ورود وسیله نقلیه به مرز گمرکی (یا بندر/فرودگاه)، به مقامات گمرکی کشور مبدأ (برای صادرات) و کشور مقصد (برای واردات) و همچنین کشورهای ترانزیتی (در صورت لزوم) ارائه می‌گردد.

در واقع، مانیفست خلاصه‌ای از تمام بارنامه‌هایی است که برای محموله‌های موجود در آن وسیله نقلیه صادر شده است.

قبض انبار

“قبض انبار” یکی از اسناد مهم در فرآیند نگهداری کالا در اماکن گمرکی و قبل از ترخیص نهایی است.

قبض انبار یک سند رسمی است که توسط متصدی انبار (انباردار رسمی گمرک، مسئول انبار بندر یا فرودگاه، یا انبارهای عمومی رسمی تحت نظارت گمرک) صادر می‌شود و گواهی می‌کند که کالاهای مشخص شده در آن، در تاریخ معین، به انبار تحویل داده شده و تحت نگهداری و مسئولیت آن انبار قرار گرفته است.

این سند به نام صاحب کالا یا نماینده قانونی وی (که کالا را به انبار تحویل داده) صادر می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت (یا حداقل حق تصرف) او بر کالاهای انبار شده است.

بدون قبض انبار، عملاً شروع فرآیند اظهار و ترخیص کالا از گمرک امکان‌پذیر نیست.

کابوتاژ (Cabotage)

“کابوتاژ” یک رویه گمرکی خاص و مهم است، به خصوص برای کشورهایی که دارای خطوط ساحلی طولانی یا مرزهای داخلی گسترده هستند.

کابوتاژ به حمل کالا از یک نقطه گمرکی در قلمرو یک کشور به نقطه گمرکی دیگر در همان کشور، از راه دریا، رودخانه‌های مرزی، یا هوا گفته می‌شود، به شرطی که این جابجایی تحت نظارت گمرک انجام شود. در واقع، کالا از مرزهای کشور خارج نمی‌شود، بلکه بین دو نقطه داخلی (که هر دو دارای دفتر گمرکی هستند) جابجا می‌شود.

انواع اصلی کابوتاژ:

کابوتاژ دریایی (Maritime Cabotage): رایج‌ترین نوع، حمل کالا بین بنادر داخلی یک کشور با کشتی.

کابوتاژ هوایی (Air Cabotage): حمل کالا بین فرودگاه‌های داخلی یک کشور با هواپیما.

کابوتاژ زمینی (Land Cabotage): کمتر رایج است اما می‌تواند شامل حمل کالا با کامیون یا قطار بین دو گمرک داخلی شود، به خصوص اگر بخشی از مسیر از آب‌های داخلی یا مناطق خاص عبور کند.

ترخیصیه:

“ترخیصیه” یکی دیگر از اسناد مهم در زنجیره واردات کالا و ارتباط بین شرکت حمل و نقل و صاحب کالا است.

ترخیصیه یک سند رسمی است که توسط شرکت حمل و نقل بین‌المللی (مانند خط کشتیرانی، شرکت هواپیمایی، یا شرکت حمل و نقل جاده‌ای) یا نماینده قانونی آن (فورواردر یا ایجنت حمل) به نام صاحب کالا (واردکننده) یا نماینده قانونی وی (مانند حق‌العمل‌کار) صادر می‌شود.

این سند به منزله اعلام بلامانع بودن تحویل کالا به صاحب آن از سوی شرکت حمل است و نشان می‌دهد که صاحب کالا کلیه تعهدات خود را در قبال شرکت حمل (مانند پرداخت کرایه حمل و سایر هزینه‌های مرتبط با حمل، اگر پرداخت نشده باشند) انجام داده است.

در واقع، پس از رسیدن کالا به مقصد (بندر، فرودگاه، یا گمرک مرزی)، صاحب کالا برای اینکه بتواند تشریفات گمرکی را آغاز و در نهایت کالا را از گمرک خارج کند، ابتدا باید “تسویه حساب” خود را با شرکت حمل انجام دهد. پس از این تسویه حساب (و ارائه اصل بارنامه در صورت لزوم، به خصوص در بارنامه‌های دریایی قابل معامله)، شرکت حمل “ترخیصیه” را صادر می‌کند.

کالای متروکه

“کالای متروکه” یک وضعیت قانونی خاص برای کالاهایی است که در گمرک باقی مانده‌اند.

کالای متروکه به کالایی گفته می‌شود که پس از ورود به اماکن گمرکی (مانند انبارها، محوطه‌های بندری یا فرودگاهی) و انقضای مهلت‌های قانونی مقرر برای انجام تشریفات گمرکی و ترخیص، صاحب آن برای انجام امور مربوطه و خارج کردن کالا از گمرک اقدام نکرده باشد.

در واقع، اگر صاحب کالا در مدت زمان تعیین شده در قانون امور گمرکی (در ایران معمولاً سه ماه از تاریخ تحویل مانیفست به گمرک، با امکان تمدید برای کالاهای خاص تحت شرایطی و با موافقت گمرک)، نسبت به اظهار کالا، پرداخت وجوه متعلقه و ترخیص آن اقدام نکند، و یا پس از صدور سند ترخیص، کالا را در مهلت مقرر از انبار خارج ننماید، آن کالا از نظر قانونی “متروکه” تلقی می‌شود.

کارت بازرگانی

“کارت بازرگانی” یکی از مدارک اساسی و الزامی برای بسیاری از فعالان حوزه تجارت خارجی در ایران است.

کارت بازرگانی یک مجوز رسمی است که توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران (و شعب آن در شهرستان‌ها) پس از تأیید وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) برای اشخاص حقیقی (افراد) و حقوقی (شرکت‌ها) صادر می‌شود. این کارت به دارنده آن اجازه می‌دهد تا به فعالیت‌های تجارت خارجی (واردات و صادرات کالا به صورت تجاری) بپردازد.

در واقع، برای اینکه یک فرد یا شرکت بتواند به طور قانونی و رسمی اقدام به واردات کالا به قصد تجارت یا صادرات کالا کند، معمولاً ملزم به داشتن کارت بازرگانی معتبر است.

کارت بازرگانی دارای مدت اعتبار مشخصی (معمولاً یک ساله، با قابلیت تمدید) است و در طول دوره اعتبار، دارنده آن مکلف به رعایت قوانین و مقررات تجاری و گمرکی کشور است.

کارت بازرگانی ابزاری برای ساماندهی و نظارت بر فعالیت‌های تجارت خارجی کشور است و دارندگان آن باید به تعهدات قانونی و مالیاتی خود پایبند باشند.

استریپ:

“استریپ” (Strip) یکی از اصطلاحات رایج در حوزه لجستیک کانتینری و حمل و نقل است و به عملیات خاصی در مورد کانتینرها اشاره دارد.

استریپ (که به آن آن‌استافینگ (Unstuffing) یا دیوانینگ (Devanning) هم گفته می‌شود) در اصطلاحات حمل و نقل بین‌المللی و گمرکی، به عملیات تخلیه بار و کالا از داخل کانتینر گفته می‌شود. این عمل معمولاً در انبار صاحب کالا، انبار شرکت حمل (فورواردر)، یا در ایستگاه‌های باربری کانتینری (CFS – Container Freight Station) پس از رسیدن کانتینر به مقصد انجام می‌شود.

در واقع، “استریپ کردن” یک کانتینر به معنای خالی کردن محتویات آن است. این عمل نقطه مقابل “استافینگ” (Stuffing) یا “بارچینی” است که به معنای بارگیری و چیدن کالا در داخل کانتینر در مبدأ می‌باشد.

دموراژ (Demurrage)

 “دموراژ” یک کلمه کلیدی و اغلب نگران‌کننده برای تجار و واردکنندگان است، چون مستقیماً با هزینه‌های پیش‌بینی نشده در ارتباط است.

دموراژ به هزینه یا جریمه‌ای گفته می‌شود که توسط شرکت کشتیرانی (یا مالک کانتینر/وسیله حمل) از صاحب کالا (واردکننده یا گاهی صادرکننده) بابت معطلی بیش از حد مجاز کانتینرِ پُر (حاوی کالا) در محوطه بندر یا پایانه کانتینری (قبل از تحویل به گیرنده و خروج از بندر) دریافت می‌شود.

شرکت‌های کشتیرانی معمولاً یک دوره زمانی مشخص و رایگان (به نام “فری تایم” یا Free Time) را برای انجام تشریفات گمرکی و خارج کردن کانتینر از بندر پس از تخلیه از کشتی، در نظر می‌گیرند. اگر صاحب کالا نتواند در این مهلت مقرر (مثلاً ۷ یا ۱۰ روز، بسته به قرارداد و خط کشتیرانی) کانتینر خود را ترخیص و از محوطه بندر خارج کند، به ازای هر روز تأخیر اضافی، مشمول پرداخت جریمه‌ای به نام دموراژ به شرکت کشتیرانی خواهد شد.

میزان دموراژ معمولاً به صورت پلکانی افزایش می‌یابد (مثلاً برای چند روز اول مبلغی کمتر و برای روزهای بعدی مبلغی بیشتر).

حق‌العمل‌کاری در گمرک

حق‌العمل‌کاری در گمرک به فعالیت حرفه‌ای و تخصصی گفته می‌شود که در آن، یک شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط (به نام حق‌العمل‌کار رسمی گمرک یا کارگزار گمرک)، از طرف صاحب کالا (واردکننده یا صادرکننده)، وکالت و نمایندگی انجام کلیه تشریفات گمرکی مربوط به ترخیص کالا را بر عهده می‌گیرد.

این افراد باید دارای پروانه مخصوص حق‌العمل‌کاری باشند که پس از احراز شرایط قانونی (مانند داشتن دانش کافی، عدم سوء پیشینه، سپردن تضمین و قبولی در آزمون) توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران صادر می‌شود.

حق‌العمل‌کار به نیابت از صاحب کالا، اسناد را تهیه و تنظیم می‌کند، اظهارنامه گمرکی را به نام صاحب کالا ولی با امضای خود (به عنوان مسئول) به گمرک ارائه می‌دهد، پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد، وجوه متعلقه را پرداخت می‌کند و در نهایت، کالا را از گمرک ترخیص (یا برای صادرات، از گمرک خارج) می‌نماید.

WCO – سازمان جهانی گمرک

WCO مخفف World Customs Organization به معنی سازمان جهانی گمرک است. این سازمان یک نهاد بین‌دولتی مستقل است که مقر آن در بروکسل، بلژیک قرار دارد. مأموریت اصلی WCO، افزایش کارایی و اثربخشی ادارات گمرک در سراسر جهان است.

این سازمان در سال ۱۹۵۲ با نام “شورای همکاری گمرکی” (Customs Co-operation Council – CCC) تأسیس شد و در سال ۱۹۹۴ به طور رسمی به “سازمان جهانی گمرک” تغییر نام داد تا نقش جهانی و اهمیت آن بهتر منعکس شود.

امروزه، WCO بیش از ۱۸۰ کشور عضو دارد که مسئولیت مدیریت بیش از ۹۸ درصد تجارت جهانی را بر عهده دارند. گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از اعضای فعال این سازمان است.

استافینگ:

“کراس استافینگ” (Cross Stuffing) یک عملیات لجستیکی مهم و گاهی پیچیده در حمل و نقل بین‌المللی، به خصوص در حمل کانتینری است.

کراس استافینگ به عملیات انتقال مستقیم کالا (محتویات) از یک کانتینر به کانتینر دیگر گفته می‌شود. این کار معمولاً در یک بندر، پایانه کانتینری، یا یک انبار تحت نظارت گمرک (انبار استریپ و استافینگ) انجام می‌شود.

در واقع، به جای اینکه کل کانتینر اولیه به مسیر خود ادامه دهد (مثلاً در ترانشیپمنت)، محتویات آن تخلیه (استریپ) و بلافاصله یا با فاصله زمانی کوتاه، در یک کانتینر دیگر بارگیری (استافینگ) می‌شود.

این فرآیند با “ترانشیپمنت” متفاوت است. در ترانشیپمنت، کل کانتینر (بدون باز شدن و تخلیه محتویات) از یک وسیله حمل (مثلاً کشتی) به وسیله حمل دیگر (کشتی دیگر) منتقل می‌شود. اما در کراس استافینگ، خود کالاها جابجا می‌شوند.