صفر تا صد مراحل ترخیص کالا از گمرک به زبان ساده
وقتی کالایی از خارج کشور خریداری می‌کنید، ورود آن به ایران فقط با پرداخت هزینه حمل تمام نمی‌شود؛ مرحله مهم و تعیین‌کننده بعدی، ترخیص کالا از گمرک است. این فرآیند مجموعه‌ای از اقدامات قانونی، مالی و اداری است که بدون انجام صحیح آن، کالا حتی اگر به بندر یا فرودگاه برسد، اجازه ورود به بازار را نخواهد داشت.
آشنایی با مراحل ترخیص کالا از گمرک به واردکنندگان کمک می‌کند هزینه‌ها را مدیریت کنند، زمان تحویل کالا را کاهش دهند و از مشکلات قانونی جلوگیری کنند. هر خطا در این مسیر می‌تواند باعث توقف طولانی کالا در انبارهای گمرک، افزایش هزینه انبارداری و حتی جریمه‌های سنگین شود.
این مقاله به زبان ساده، از ثبت سفارش تا خروج کالا از درب گمرک را مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهد. از نقش سامانه EPL و کوتاژ گرفته تا ارزیابی، پرداخت در صندوق، صدور پروانه سبز و نکات کلیدی هر مرحله را بررسی می‌کنیم تا یک نقشه راه کامل برای ترخیص سریع و قانونی داشته باشید.
📦 ترخیص کالا از گمرک چیست و چه ارتباطی با ثبت سفارش دارد؟
ترخیص کالا از گمرک یعنی انجام تمام مراحل قانونی، مالی و اداری برای ورود رسمی کالا به کشور. وقتی محموله به بندر، فرودگاه یا گمرک زمینی می‌رسد، بدون طی این مراحل اجازه خروج ندارد. ترخیص شامل ثبت اطلاعات کالا، پرداخت حقوق ورودی، بررسی اسناد و دریافت پروانه سبز گمرکی است.
اما نکته مهم این است که ترخیص کالا از ثبت سفارش جدا نیست. پیش از شروع فرآیند گمرکی، باید کالا در سامانه جامع تجارت ثبت سفارش شده و کد رهگیری دریافت کند. این کد به گمرک امکان می‌دهد اطلاعات کالا را با ثبت سفارش مطابقت دهد و از واردات غیرقانونی جلوگیری کند.
به بیان ساده، ثبت سفارش آغاز مسیر واردات است و ترخیص پایان آن. هر دو مرحله به‌هم پیوسته‌اند و کوچک‌ترین اشتباه در ثبت سفارش می‌تواند فرآیند ترخیص را به تعویق بیندازد.
📑 مدارک لازم برای ترخیص کالا از گمرک
برای اینکه مراحل ترخیص بدون مشکل انجام شود، داشتن مدارک کامل و صحیح ضروری است. هر نقص یا مغایرت بین اسناد می‌تواند باعث توقف کالا در گمرک و هزینه‌های اضافی شود.
✅ مدارک اصلی مورد نیاز:
کارت بازرگانی معتبر
کد رهگیری ثبت سفارش کالا
فاکتور تجاری (Commercial Invoice)
لیست بسته‌بندی (Packing List)
بارنامه حمل (Bill of Lading / Airway Bill)
گواهی مبدا و مجوزهای قانونی (استاندارد، بهداشت و…)
💡 نکته مهم:
تمامی اطلاعات روی مدارک باید با اظهارنامه گمرکی و ثبت سفارش مطابقت داشته باشد.
برای کالاهای خاص مثل تجهیزات پزشکی یا مواد غذایی، داشتن مجوزهای ویژه الزامی است.
آماده کردن مدارک از قبل و بررسی تطابق آن‌ها با قوانین گمرکی می‌تواند زمان ترخیص را به حداقل برساند.
🔄 مراحل ترخیص کالا از گمرک (از ثبت سفارش تا خروج)
ترخیص کالا فرآیندی مرحله‌ای است که از ثبت سفارش آغاز می‌شود و با خروج کالا از درب گمرک پایان می‌یابد. شناخت این مراحل به ترتیب درست، باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.
ثبت سفارش و دریافت کد رهگیری
اولین گام، ثبت اطلاعات کالا در سامانه جامع تجارت و دریافت کد رهگیری است.
بدون این کد، گمرک اجازه شروع فرآیند ترخیص را نمی‌دهد.
💡 نکته: HS Code صحیح انتخاب کنید تا تعرفه و مجوزها درست اعمال شود.
ثبت اظهارنامه در سامانه EPL و دریافت کوتاژ
بعد از رسیدن کالا به گمرک، اطلاعات وارداتی در سامانه EPL ثبت می‌شود.
سامانه یک شماره کوتاژ صادر می‌کند که شناسه اصلی پرونده شماست.
💡 نکته: مغایرت بین اظهارنامه و مدارک باعث توقف کل فرآیند می‌شود.
ارزیابی کالا و تطبیق اسناد
کارشناسان گمرک کالا را با اسناد بررسی می‌کنند.
ارزش‌گذاری و تطابق مشخصات کالا با ثبت سفارش انجام می‌شود.
💡 نکته: آماده بودن مجوزهای استاندارد و بهداشت باعث تسریع این مرحله می‌شود.
بررسی ارزش و محاسبه حقوق ورودی
حقوق و عوارض گمرکی بر اساس تعرفه، ارزش کالا و نوع ارز محاسبه می‌شود.
در صورت وجود معافیت یا تعرفه ترجیحی، در این مرحله اعمال می‌شود.
💡 نکته: ارائه اسناد قیمت واقعی کالا از جریمه کم‌اظهاری جلوگیری می‌کند.
پرداخت در صندوق گمرک
پس از تایید نهایی، باید هزینه‌های گمرکی از طریق صندوق پرداخت شود.
رسید پرداخت به پرونده پیوست می‌شود.
💡 نکته: استفاده از حساب حقوقی و هماهنگی با بانک سرعت پرداخت را افزایش می‌دهد.
صدور پروانه سبز گمرکی
بعد از پرداخت و تایید نهایی، پروانه سبز صادر می‌شود.
این سند به معنای مجوز رسمی خروج کالا از گمرک است.
مراجعه به درب خروج و تحویل کالا
آخرین مرحله، ارائه پروانه سبز به واحد درب خروج و تحویل کالا به صاحب بار است.
💡 نکته: هماهنگی با شرکت حمل داخلی و آماده بودن اسناد حمل باعث جلوگیری از توقف در این مرحله می‌شود.
💻 نقش سامانه EPL و کوتاژ در ترخیص کالا
سامانه EPL (پنجره واحد گمرک) قلب دیجیتالی فرآیند ترخیص کالاست. تمام اطلاعات واردات، اظهارنامه، پرداخت‌ها و پیگیری‌ها از طریق این سیستم انجام می‌شود. بدون ثبت در EPL هیچ کالایی اجازه ورود یا خروج ندارد.
✅ مراحل کار با EPL:
ثبت اطلاعات کالا و بارگذاری مدارک
دریافت شماره کوتاژ که مثل کد رهگیری برای کل پرونده است
پیگیری آنلاین وضعیت ارزیابی و پرداخت‌ها
📌 اهمیت کوتاژ:
کوتاژ شناسه رسمی پرونده در گمرک است.
هر تغییری در وضعیت پرونده (ارزیابی، پرداخت، ترخیص) با این شماره ثبت می‌شود.
بدون کوتاژ امکان پرداخت و صدور پروانه سبز وجود ندارد.
💡 نکته: مطابقت کامل اطلاعات EPL با ثبت سفارش و اسناد حمل کلید جلوگیری از توقف پرونده است. حتی یک اشتباه کوچک در این مرحله می‌تواند فرآیند ترخیص را متوقف کند.
💰 هزینه‌ها و مدت زمان ترخیص کالا
هزینه و زمان دو عامل اصلی در فرآیند ترخیص هستند. مدیریت درست این دو پارامتر می‌تواند تاثیر مستقیمی بر سودآوری واردات بگذارد.
✅ عوامل موثر بر هزینه ترخیص:
تعرفه گمرکی: بر اساس HS Code و ارزش کالا محاسبه می‌شود.
هزینه انبارداری: توقف طولانی کالا در انبار گمرک باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
هزینه خدمات ترخیص‌کار: اگر از ترخیص‌کار حرفه‌ای استفاده شود.
عوارض و مالیات بر ارزش افزوده: بسته به نوع کالا و قوانین جاری.
⏱️ مدت زمان ترخیص کالا:
کالاهای بدون مجوز خاص: به‌طور متوسط ۳ تا ۷ روز کاری
کالاهای دارای مجوزهای متعدد: ۷ تا ۱۴ روز
پرونده‌های دارای نقص مدارک: گاهی بیش از ۲۰ روز
💡 نکته: آماده کردن مدارک کامل و تطبیق آن‌ها با سامانه EPL باعث می‌شود زمان ترخیص به حداقل برسد و هزینه انبارداری کاهش پیدا کند.
⚠️ اشتباهات رایج در مراحل ترخیص و راهکارها
بسیاری از تاخیرها و هزینه‌های اضافی ناشی از اشتباهات ساده در فرآیند ترخیص است. آگاهی از این خطاها می‌تواند مانع از بروز مشکلات شود.
❌ رایج‌ترین اشتباهات:
ثبت HS Code اشتباه: باعث تغییر تعرفه و توقف پرونده می‌شود.
ناقص بودن مدارک: عدم ارائه فاکتور، بارنامه یا مجوزهای لازم.
مغایرت اطلاعات: تفاوت بین ثبت سفارش، اظهارنامه و اسناد حمل.
تاخیر در پرداخت حقوق و عوارض: باعث توقف کالا در صندوق و انبار.
✅ راهکارهای جلوگیری:
بررسی مدارک قبل از ثبت اظهارنامه
استفاده از ترخیص‌کار حرفه‌ای برای پرونده‌های پیچیده
هماهنگی کامل بین ثبت سفارش، بانک و گمرک
💡 نکته: داشتن یک چک‌لیست ترخیص و بروزرسانی آن با آخرین بخشنامه‌های گمرکی می‌تواند ریسک خطا را به حداقل برساند.
✅ جمع‌بندی: ترخیص سریع و قانونی برای واردات موفق
ترخیص کالا از گمرک یکی از مهم‌ترین مراحل واردات است که بدون آشنایی با فرآیند آن، ممکن است به تأخیرهای پرهزینه و مشکلات قانونی برخورد کنید. از ثبت سفارش و دریافت کد رهگیری تا ثبت اطلاعات در سامانه EPL، دریافت کوتاژ، ارزیابی، پرداخت در صندوق و خروج از درب گمرک همه باید مرحله‌به‌مرحله و دقیق انجام شوند.
شناخت نقش سامانه EPL و کوتاژ، مدارک مورد نیاز، هزینه‌ها و نکات کلیدی هر مرحله باعث می‌شود فرآیند ترخیص سریع‌تر، ارزان‌تر و بدون خطا انجام شود. استفاده از ترخیص‌کار حرفه‌ای یا داشتن یک چک‌لیست کامل می‌تواند تفاوت بزرگی در مدیریت این فرآیند ایجاد کند.
اگر به دنبال واردات موفق هستید، ترخیص کالا را به‌عنوان یک مرحله اداری ساده نگاه نکنید؛ این مرحله کلید ورود قانونی و به‌موقع کالا به بازار است و مدیریت درست آن می‌تواند سودآوری کل تجارت شما را تضمین کند.
